طرح تحقیق چارچوبی برای برنامه‌ریزی پژوهش است و از طریق آن به سوالات پژوهش پاسخ داده می‌شود. انتخاب طرح پژوهشی به آن معنی است که شما درباره نوع داده‌های مورد نیاز، محل انجام پژوهش و مدت زمان مورد نیاز پژوهش، منابع و مشارکت‌کنندگان در پژوهش، متغیرها و فرضیات، و روش‌های جمع آوری و تحلیل داده‌‌ها تصمیم می‌گیرید. طرح پژوهشی پارامترهایی را برای پژوهش شما تعیین می‌کند. طرح پژوهشی دقیقاً معین می‌سازد که پژوهش شامل چه مواردی خواهد بود و شامل چه مواردی نخواهد بود. همچنین، طرح تحقیقی ملاک‌هایی را برای شما تعیین می‌کند تا از طریق آنها بتوانید نتایج پژوهش و تصمیم‌گیری نهایی از آن را ارزیابی کنید. همچنین، پایایی و روایی مطالعه شما بستگی به جمع‌آوری اطلاعات، ابزار اندازه‌گیری، تحلیل و تفسیر داده‌ها دارد که همه این موارد را طرح تحقیقی مشخص خواهد نمود. با سایت چاپ مقاله نارون ژورنال همراه باشید.

طرح تحقیق چیست و چگونه انتخاب می شود؟

برای انتخاب طرح تحقیق ملاحضات مهمی وجود دارد که در زیر به ذکر آنها خواهیم پرداخت.

۱- اولویت‌‌های خود را در نظر بگیرید.

برای اکثر سولات پژوهشی، فقط یک طرح تحقیقاتی ممکن وجود ندارد بلکه طیف وسیعی از طرحها برای انتخاب وجود دارد. انتخابی که شما انجام می دهید به اولویتهای شما در تحقیق بستگی دارد و اغلب حاصل برخی گمانه‌ زنی‌ها می‌شود. یک طرح تحقیقاتی که در یک حیطه قوی باشد ممکن است در حیطه دیگری ضعیف تر باشد.

مثال:

یک مطالعه کیفی موردی برای به دست آوردن درک عمیق از یک زمینه خاص مناسب است، اما این امکان را برای شما فراهم نخواهد ساخت که نتایج را به یک جمعیت گسترده‌تر تعمیم دهید.

همچنین، میزان عملیاتی بودن پیاده سازی یک طرح تحقیقی نیز بسیار مهم است و می‌بایست قبل از انتخاب به سوال‌های زیر پاسخ دهید.

• چقدر زمان برای جمع آوری داده‌ها و نگارش پژوهش دارید؟
• آیا واقعاً می‌توانید به داده‌ایی که مورد نیازتان خواهد بود دسترسی پیدا کنید؟
• آیا مهارتهای مورد نیاز برای پیاده‌سازی این طرح تحقیقی را دارید (برای مثال، می‌توانید تفسیرهای آماری را انجام دهید؟ یا تکنیک‌های آموزش، مداخله و یا مصاحبه را می‌دانید)؟

عدم  قطعیت در توانایی انجام این سوالات به منزله آنست که طرح تحقیق برای شما عملیاتی نیست و می‌بایست طرح تحقیقی دیگر استفاده کنید یا بدنبال همکار پژوهشی باشید.

۲- نوع اطلاعاتی که نیاز دارید را تعیین کنید.

شما احتمالاً قبلاً براساس سوالات تحقیق خود از نوع تحقیقی كه باید انجام دهید، آگاه بوده باشید. دو انتخاب اصلی وجود دارد که باید آنها را شروع کنید.

انتخاب اول) داده‌های اولیه در برابر داده‌های ثانویه (Primary vs secondary data)

داده‌های اولیه:

شما مستقیماً داده‌های اصلی (مثلاً از طریق نظرسنجی، مصاحبه یا آزمایش) را جمع آوری کرده و سپس آن را تجزیه و تحلیل خواهید کرد.

این امر تحقیقات شما را اصیل تر می کند، اما به زمان و تلاش بیشتری نیاز دارد و به داشتن و در دسترس بودن شرکت کنندگان متکی است.

شما داده‌هایی را که شخص دیگری قبلاً جمع کرده است تجزیه و تحلیل خواهید کرد (مثلاً در آمارهای ملی، بایگانی سوابق رسمی، و مطالعات قبلی).

این کار باعث صرفه جویی در وقت می‌شود و می‌تواند دامنه تحقیقات شما را گسترش دهد اما این نوع داده‌ها می‌تواند این ضعف را داشته باشد که شما هیچ کنترلی در قابلیت اطمینان و اعتماد به آنها ندارید و واقعاً نمی‌دانید چقدر دقیق هستند.

انتخاب دوم) داده‌های کمی در برابر داده‌های کیفی

اگر اهداف شما شامل توصیف تجربیات ذهنی، تفسیر معانی و درک مفاهیم است، شما نیاز به انجام تحقیقات کیفی دارید.

طرح‌های تحقیق کیفی از انعطاف‌پذیری بیشتری برخوردار هستند و به شما این امکان را می‌دهند تا رویکرد خود را بر اساس آنچه در طی فرآیند تحقیق می‌یابید تنظیم کنید.

اگر اهداف شما شامل اندازه گیری متغیرها، پیدا کردن فراوانی‌ها یا همبستگی‌ها و آزمایش فرضیه‌ها است، شما نیاز به انجام تحقیقات کمی دارید.

طرح‌های تحقیقاتی کمی ثابت‌تر هستند و متغیرها و روش‌های تعیین شده پیش از جمع آوری داده‌ها مشخص می‌شوند.

 

۳- تصمیم‌گیری کنید که چگونه می‌خواهید اطلاعات را جمع‌آوری کنید.

هنگامی که بدانید به چه نوع داده‌ای نیاز دارید باید تصمیم بگیرید که چگونه، کجا و چه زمانی آن را جمع آوری کنید. این بدان معناست که شما باید روش‌های تحقیق خود را تعیین کنید: ابزارها، رویه‌ها، مواد و تکنیک‌های خاصی که شما استفاده خواهید کرد. همچنین باید مشخص کنید که چه معیارهایی را برای انتخاب شرکت کنندگان یا منابع انتخاب می‌کنید و نحوه جذب یا دسترسی به آنها را برمی‌گزینید.

مثال:

اگر طرح تحقیق، زمینه‌یابی (Surveys) باشد:

• به چه تعداد پاسخ دهنده نیاز دارید و از چه روش نمونه گیری استفاده خواهید کرد (مثلاً نمونه گیری تصادفی ساده یا طبقه‌ای)؟
• چگونه نظرسنجی را توزیع می کنید (مثلاً به صورت حضوری، از طریق پست، به صورت آنلاین)؟
• چگونه پرسشنامه را طراحی می‌کنید (مثلاً سوالات باز یا بسته)؟

اگر طرح تحقیق، آزمایشی باشد:

• آیا آزمایش را در یک آزمایشگاه یا در یک مکان خاص انجام می‌دهید؟
• متغیرها را چگونه اندازه گیری و کنترل می‌کنید؟
• آزمایش را چگونه طراحی خواهید کرد (مثلاً بین افراد، درون آزمودنی‌ها، تصادفی، دو سو کور)؟

۴- تصمیم بگیرید که چگونه می‌خواهید به تحلیل داده‌ها بپردازید

برای پاسخ به سوالات تحقیقاتی خود، باید داده‌هایی را که جمع آوری کرده‌اید تجزیه و تحلیل کنید. مرحله آخر در طراحی تحقیق در نظر گرفتن روش‌های تحلیل داده‌های شما است.

تجزیه و تحلیل داده‌های کمی

برای تجزیه و تحلیل داده‌های عددی، احتمالاً از روش‌های آماری استفاده خواهید کرد. معمولاً به برنامه‌هایی مانند Excel ،SPSS یا SAS احتیاج خواهید داشت.

می‌توان از روش‌های آماری برای تحلیل میانگین، فراوانی، الگوها و همبستگی بین متغیرها استفاده کرد. هنگام ایجاد طرح تحقیق خود، باید متغیرهای خود را به روشنی تعریف کرده و فرضیه‌هایی راجع به روابط بین آنها تدوین کنید. سپس می‌توانید روش‌های آماری مناسبی را برای آزمایش این فرضیه‌ها انتخاب کنید.

تجزیه و تحلیل داده‌های کیفی

تجزیه و تحلیل کلمات یا تصاویر اغلب فرایندی انعطاف پذیر است که داوری ذهنی پژوهشگر را در بر می‌گیرد. ممکن است شما روی شناسایی و طبقه‌بندی مضامین کلیدی، تفسیر الگوهای و روایات یا درک زمینه و معانی اجتماعی متمرکز شوید.

هنگام ایجاد طرح تحقیق خود، باید در نظر بگیرید که چه راه‌کاری برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده خواهید کرد. موضوعات و سطوح اصلی فقط ممکن است پس از جمع آوری داده‌ها ظهور کنند، اما باید تصمیم بگیرید که می‌خواهید در تجزیه و تحلیل به چه چیزی برسید.

۵- نگارش پروپوزال تحقیق

طرح تحقیق مؤلفه مهمی از پایان‌نامه یا پروپوزال شما است. این دقیقاً آنچه را که شما قصد انجام آن را دارید و نحوه برنامه‌ریزی برای انجام آن را نشان می دهد، به اساتید راهنما و مشاور نشان می‌دهد که پروژه شما عملی است و امکان پاسخگویی به سوالات تحقیقاتی شما را دارد.

راهنمای نگارش پروپوزال را بخوانید و مطمئن شوید که تمام مراحل فوق را در بخش طرحی تحقیق گنجانده‌اید. توجه داشته باشید که در یک پروپوزال، مراحل پژوهش باید با جزییات و دقیق نوشته شود. در فورمت مقاله، بخش متدولوژی بخشی است که در آن باید به تشریح طرح تحقیق بپردازید.